Hoewel er op mijn 101 dingen-lijstje veel spannende activiteiten staan, verlies ik ook de contemplatievere zaken niet uit het oog. Zo heb ik onlangs drie boeken van mijn 'to read'-plankje gelezen. Inhoudelijk verschilden de boeken erg van elkaar, maar er was wel één overeenkomst, namelijk dat ze alledrie genomineerd zijn voor een grote literaire prijs. Nou vind ik dat natuurlijk een bijzondere prestatie van de auteurs in kwestie, maar het is wel zo dat er op het moment zoveel prijzen zijn dat er ook ontzettend veel boeken zijn die voor een nominatie in aanmerking kunnen komen. En dan is de term 'nominatie' ook nog aan inflatie onderhevig. Ik zag vorige week op de kaft van een boek 'longlisted for the Man Booker Prize', wat me dan wel wat ver gaat: een plaats op de shortlist vind ik indrukwekkend, maar de longlist? Wat is de volgende stap? 'Considered for the Man Booker Prize'? 'Ook dit jaar heeft schrijver dezes net naast de NS Publieksprijs gevist'? 'Volledig links laten liggen door de jury's van diverse prijzen, maar we hebben het boek toch ingezonden, en daar hoeven we ons niet voor te schamen'?
De eerste twee boeken die ik gelezen heb hebben zelfs prijzen binnengesleept. In 2007 won The Gathering van Anne Enright de Man Booker Prize. Het is een roman over een vrouw die ervan overtuigd is dat het overlijden van haar broer is veroorzaakt door een traumatische ervaring in zijn jeugd. Het mooie is dat ze dat helemaal niet kan bewijzen en er zelf veel sterker onder lijkt te lijden dan dat voor haar broer gold. Ik heb het boek in Dublin gelezen, expres, want het speelt ook in Dublin, dus ik had gehoopt meer bij het verhaal betrokken te zijn als ik me onderdompelde in de couleur locale, maar dat viel tegen. Ik weet niet welke boeken in 2007 op de shortlist stonden, maar ik kan me nauwelijks voorstellen dat dit boek het mooiste boek van het jaar was.
Een vergelijkbare twijfel schijnen de juryleden ook te hebben gevoeld ten aanzien van How Late It Was, How Late van James Kelman, die in 1994 de Booker Prize won. Een van de juryleden schijnt op de prijsuitreiking over het boek te hebben gezegd: "Frankly, it's crap." Vanwege het taalgebruik in het boek (plat Schots, met een extreem hoge dichtheid van het woord fuck) noemde Kingsley Amis het 'the last and least of the big fuck-novels'. Maar ik vond het een indrukwekkende stream of consciousness van een man die op een ochtend blind wakker wordt en geen idee meer heeft wat er de 36 uur daarvoor gebeurd is, met hier en daar een mooie bespiegelende passage, zoals die over de ruimtes die aangelegd zouden moeten worden voor mensen om in te gaan zitten hopen: 'Course they had them already: boozers. Ye go in to hope and they sell ye a drink to help ye pass the time. What're they there for? They're hoping. They're hoping for something. The telly's rotten. So they go out hoping for something better. I'm just away out for a pint hen, be back in an hour.'
In het derde boek, Het grote baggerboek van Ilja Leonard Pfeijffer, was eerder sprake van een stream of subconsciousness. Deze roman biedt twee vertellers, een psycholoog en de baggeraar die hij ter observatie heeft, omdat hij wordt verdacht van verkrachting van een jongetje en betrokkenheid bij de dood van een collega. Vooral het proza dat Pfeijffer de baggeraar laat genereren is geniaal. De woorden buitelen over elkaar heen, en, zonder dat je er last van hebt, verwijst hij naar zo'n beetje de gehele wereldliteratuur, met hier en daar een excurs naar de populaire cultuur en sport. Ik vermoed dat alleen Pfeijffer zelf alle verwijzingen kan thuisbrengen, maar dat hoeft voor andere lezers helemaal geen probleem te zijn, want er is voor iedereen meer dan genoeg te beleven. In het jaar dat dit boek genomineerd was voor de AKO-prijs was Arnon Grunberg de winnaar; ongetwijfeld was dat een toegankelijker boek, maar deze achtbaan van taal is het meest vernieuwende dat ik in tijden gelezen heb, en dat lijkt me toch juist iets wat jury's van literaire prijzen zouden moeten belonen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten